Türk Sivil Havacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Teklifi
Türk Sivil Havacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Kanun
Teklifi”), 31.05.2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığı’na sunulmuştur. Kanun Teklifi kapsamında, kılavuzluk ve
römorkörcülük hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin önemli
düzenlemeler öngörülmektedir.
Buna göre Kanun Teklifi’nin 2. maddesinde; Türkiye deniz yetki
alanlarında, su yollarında ve iç sularda verilecek kılavuzluk ve
römorkörcülük hizmetlerinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
(“Bakanlık”) uhdesinde olduğu ve söz konusu hizmetlerin, boğazlarda
münhasıran Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (“Genel Müdürlük”)
tarafından yürütüleceği ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra kamu
kurumları tarafından işletilen limanlarda, özelleştirilmiş limanlarda ve
yap-işlet-devret modeli ile işletilen limanlarda halihazırda hizmeti
yürütenlerin hakları korunurken; bölgesel hizmet sahalarında ise 4046
sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun (“Kanun”)
hükümlerine göre işletme hakkının devri/verilmesi yöntemi ile
kılavuzluk
ve
belirtilmektedir.
römorkörcülük
Bahse konu 2. maddenin ilk fıkrasına göre, Türkiye deniz yetki
alanlarında, su yollarında ve iç sularda verilecek kılavuzluk ve
hizmetlerinin
yürütüleceği
römorkörcülük hizmetleri, Bakanlık tarafından yürütülecektir.
Bakanlık’ın bu hizmetleri, işbu maddede belirtilen usul ve esaslar
dâhilinde gerçek veya tüzel kişilere yaptırabileceği veya
devredebileceği de düzenlenmiştir. Bu kapsamda, kılavuzluk ve
römorkörcülük hizmetlerinin kamu yararı ve sorumluluğu önceliğiyle,
bağımsızlık ve tarafsızlık ilkesi gözetilerek seyir emniyeti ile can, mal,
deniz ve çevre emniyeti ve güvenliği odaklı olarak yürütülmesi esas
olacaktır.
Ayrıca, gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan hizmetlerin
mevzuata uygunluğu ve sürekliliğinin de Bakanlık tarafından
denetleneceği belirtilmiştir. Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetinin
verilmesine ilişkin teknik gereklilikler, hizmet standartları, hizmeti
verecek olan gerçek ve tüzel kişilere ilişkin şartlar, istisnalar, yasaklar
ve yükümlülükler gibi usul ve esaslar ile bölgesel hizmet sahaları
Bakanlık tarafından belirlenecektir. Buna göre; kılavuzluk ve
römorkörcülük hizmetleri kategorilere ayrılarak hizmetin gerçek ve
tüzel kişilere yaptırılmasına veya devredilmesine ilişkin usuller
belirlenmektedir.
Anılan maddenin ikinci fıkrasına göre ise; İstanbul ve/veya Çanakkale
Boğazlarından geçiş esnasında verilecek kılavuzluk ve römorkörcülük
hizmetleri, Bakanlık’ın belirlediği usul ve esaslar dâhilinde Genel
Müdürlük tarafından yürütülecek, bu konuda gerçek veya özel hukuk
tüzel
kişileri
yapılamayacaktır.
yetkilendirilemeyecek
veya
hizmet
alımı
İkinci maddenin üçüncü fıkrası ile; kamu kurum ve kuruluşları
tarafından işletilen liman tesisleri ile özelleşen liman tesisleri, yap-işlet
devret modeli ile işletilen liman tesislerinin işleticilerinin işletme hakkı
devri/verilmesi sözleşmelerinde veya yap işlet devret sözleşmelerinde
hüküm olması halinde kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinin
işletmelerince verilebileceği düzenlenmiştir. Böylece bu liman
tesislerinin, kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetini verebileceklerine
ilişkin
olarak sözleşmelerinde hüküm bulunması halinde bu
hükümlerin geçerli olacağı kabul edilerek kazanılmış haklara riayet
edilmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikte; mesafe itibarıyla diğer
limanlara uzak olan veya çevresinde liman kümelenmesi bulunmayan
ve tek bir liman için kılavuzluk veya römorkörcülük teşkilatının
kurulmasının verimli olmayacağı tekil liman tesislerinde, kılavuzluk ve
römorkörcülük
hizmetinin
bu
liman
tesisi
tarafından
yürütülebileceğine ilişkin düzenleme yapılarak bu alanda hizmette bir
boşluk olmaması da amaçlanmaktadır. Bahsi geçen liman tesislerinin
kendi tesislerine gelen gemilere kılavuzluk ve römorkörcülük
hizmetlerini verebilecekleri kabul edilmişse de söz konusu hizmetlerin
düzenli ve güvenli bir şekilde yürütülmesinde üstün kamu yararı
bulunduğundan, fıkranın son cümlesinde liman tesislerinin bu
hizmetleri,
yönetmelikle
belirlenen
gereklilikler
ile
hizmet
standartlarım sağlamak ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine uymak
koşulu ile Bakanlıkça düzenlenen izin kapsamında yürüteceği
belirtilmekte, böylece bu alanlarda da yetkili idarenin, verilen hizmet
üzerinde denetimi ve gözetimi korunmaktadır.
İlgili maddenin devamında, kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti
vermekte olan gerçek veya tüzel kişilerce elde edilen kılavuzluk ve
römorkörcülük ile birlikte bunlarla bağlantılı palamar ve yer değiştirme
gibi hizmetlerin de dâhil olduğu aylık gayrisafi hasılattan pay
alınmasına ve bu payın oranına ilişkin düzenleme yapılmaktadır. Bu
pay, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 490. maddesinde
düzenlenmekteyken; Anayasa Mahkemesinin 2018/118 E. ve 2023/180
K. sayılı ve 26.10.2023 tarihli kararı ile söz konusu düzenleme iptal
edilmiştir. Madde ile bahse konu gelirlerden hangi oranlarda pay
alınacağına ve bu payın %40’a kadar artırılmasına veya %5’e kadar
indirilmesine Cumhurbaşkanı’nın yetkili olduğuna dair düzenleme
yapılmaktadır.
Mezkûr maddede ayrıca; kamu limanları, özelleştirilen limanlar ile
belirli bir liman kümelenmesi ve tekil limanlar dışındaki liman
tesislerinde bu hizmetin verilmesine ilişkin işletme hakkının
Bakanlıkça Kanun’da yer alan işletme hakkının verilmesi yöntemi ile
devredilebileceğine dair düzenleme yapılmaktadır. İhale için pazarlık
usulünün kullanılacağı belirtilmekte ve ihaleye ilişkin bazı özel
hükümler getirilmektedir. Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri için
belirli bir değer öngörülmediğinden ve ihalede gayrisafi hasılattan
ödenen pay miktarı yarıştırılacağı için değer tespiti yapılmayacağı
belirtilmektedir. Ek olarak; ihalede kullanılacak pay oranının,
kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri için dördüncü fıkra uyarınca
ilgili bölgede uygulanan pay oranı üzerinden artırma yapılmak
suretiyle belirleneceği ancak; Aliağa, Ambarlı, Ceyhan, Gemlik,
İskenderun, Kocaeli ve Mersin Bölge Liman Başkanlıklarını kapsayan
bölgesel hizmet sahalarında artırma yapmaya esas pay oranının
kılavuzluk hizmetleri için %40 olacağı düzenlenmektedir.
Maddenin devamındaki altıncı fıkrayla ise; herhangi bir bölgesel
hizmet sahasında veya liman tesisinde, kılavuzluk veya römorkörcülük
hizmetlerine yönelik talep olmaması, bu hizmetleri yürüten gerçek
veya tüzel kişilerin sunduğu hizmetin süresinden önce herhangi bir
nedenle sona ermesi veya iptal edilmesi yahut, mücbir sebep
durumunun gerçekleşmesi halinde; geçici olarak yeterli hizmet
verebilecek şartları haiz mevcut kılavuzluk veya römorkörcülük
hizmeti veren gerçek veya tüzel kişileri, kamu yararı amacıyla sınırlı
olmak üzere, kapasite ve coğrafi yakınlık gibi hususları gözeterek
makul bir süre için görevlendirme yapılabileceği veya bu hizmetlerin
yönetmelik
düzenlenmektedir.
Bakanlık tarafından yerine getirebileceğine dair düzenleme
yapılmaktadır. Söz konusu hizmetleri veren gerçek ve tüzel kişilerin
Bakanlıkça belirlenen şartları sağlayamamaları veya kaybetmeleri ve
verilen süre içerisinde şartları yerine getirememeleri halinde ise; ilgili
sahada kılavuzluk ve römorkörcülük hizmeti vermesine izin
verilmeyeceği, madde kapsamında belirlenen yükümlülüklere aykırı
hareket edilmesi halinde verilecek idari para cezasının alt ve üst sınırı
ile maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça
çıkarılan
kapsamında
belirleneceği
hususları
TBMM Başkanlığı’na sunulan Kanun Teklifi metnine buradan
ulaşabilirsiniz.